Magazyn Zmiany, czerwiec/07
Jest prezydencki podpis, od 25 września 2024 roku obowiązywać będzie ustawa o ochronie sygnalistów. To implementacja unijnej dyrektywy, która miała być wprowadzona przez kraje członkowskie już 2,5 roku temu..
Kim właściwie jest sygnalista? Jak precyzuje ustawodawca, sygnalista to ktoś, kto “alarmuje o naruszeniach prawa i ma do tego uzasadnioną podstawę”. Działa w dobrej wierze i w interesie ogółu, a nie by osiągnąć własne cele. Należy mu się ochrona, bo po zgłoszeniu nadużyć, które odkrył, może paść ofiarą odwetu – zostać pozbawiony możliwości zarobkowania, awansu czy premii lub paść ofiarą mobbingu. Ustawa ma gwarantować bezpieczeństwo. “Zgłoszenia będzie mógł dokonać pracownik, były pracownik, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy, zleceniobiorca, stażysta czy wolontariusz. Przepisy mają służyć tym ludziom, którzy ponoszą ryzyko w imię troski o dobro wspólne” – zapisano na oficjalnej stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Wsparcia sygnalistom ma udzielać Rzecznik Praw Obywatelskich.
Co ważne, sygnalista może, ale nie musi zgłosić nieprawidłowości – decyzja należy do niego. W momencie zgłoszenia, będzie chroniony, a jeżeli doświadczy zemsty z tego tytułu, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Tożsamość sygnalisty ma być zachowana w tajemnicy, a on sam, w momencie ujawnienia nieprawidłowości, musi być przekonany, że do nich dochodzi.
Co może zgłosić sygnalista
Chodzi o naruszenie przepisów dotyczących prawa publicznego, czyli m.in zamówień publicznych czy ochrony środowiska. Katalog spraw, które będzie mógł zgłosić sygnalista, został, w toku prac nad przepisami, zawężony – usunięto z niego naruszenia znane z kodeksu pracy, takie jak mobbing, wstrzymywanie wypłaty wynagrodzeń czy bezpłatne nadgodziny. Nie zgadzają się z tym nie tylko związki zawodowe, ale też wielu prawników i znane organizacje społeczne, m.in. Fundacja im. Stefana Batorego czy Helsińska Fundacja Praw Człowieka.
Obowiązki pracodawcy
Nowe przepisy nakładają na pracodawcę obowiązek stworzenia procedury zgłaszania nieprawidłowości. Jak zapowiada Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, wejście w życie ustawy nie będzie jednoznaczne z zakończeniem prac nad nowymi przepisami – za dwa resort ma dokonać ewaluacji i skorygować wadliwe zapisy.
