Magazyn Zmiany, maj, tekst nr 1
Problemy w życiu osobistym spowodowane niedostatecznie dużą ilością wspólnie spędzanego czasu, rozdrażnienie, zwiększona podatność na wypadki, czy wreszcie – mimo chronicznego zmęczenia – bezsenność. To tylko kilka z długiej listy minusów zmianowości. OZZZPRC od lat podejmuje działania na rzecz łagodzenia skutków pracy ciągłej. To dzięki naszym staraniom udało się wprowadzić pięciobrygadową organizację pracy i opracować ekspertyzę nt. szkodliwości warunków pracy w ruchu ciągłym, którą dziś przypominamy.
Dokument powstał w 2003 roku na nasze zlecenie. Opracowali go naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy w Warszawie i Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi. Autorzy wielostronicowej ekspertyzy podkreślają, że skrócenie czasu pracy zatrudnionym w ruchu ciągłym jest zasadne i potrzebne. „Praca zmianowa obejmująca porę nocną stawia duże wymagania organizmowi pracownika. Wynikają one z konieczności działania wbrew naturalnemu rytmowi zdolności do wysiłku i ciągłej adaptacji do zamiennych pór aktywności dyktowanych przez system zmianowy. Powoduje to stan stałej desynchronizacji wewnętrznej (rozprzężenie rytmów funkcji biologicznych), co niesie ze sobą konsekwencje w postaci zmniejszonej niezawodności, obniżonej jakości pracy, zwiększonej podatności na wypadki, większego kosztu fizjologicznego, zaburzenia procesów odnowy oraz zmęczenia chronicznego” – uzasadniają twórcy ekspertyzy.
Jak dowodzą liczne badania, praca w systemie zmianowym, niezależnie od jej charakteru, zawsze ma wpływ na pracownika i generuje większe zmęczenie niż ta sama, ale wykonywana za dnia. Poza tym w przypadku ruchu ciągłego w branżach: energetycznej, hutniczej, chemicznej czy górniczej – a właśnie je reprezentuje Zrzeszenie – mamy najczęściej do czynienia z wieloma czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi – co generuje dodatkowy stres i obciążenia. Gdy dodamy do tego czynniki społeczne: od osłabienia więzi rodzinnych po trudności z uczestnictwem w życiu kulturalnym – jasne staje się, że czas pracy pracownika zmianowego powinien mieć mniejszy wymiar, niż czas pracy pracownika dziennego.
„Takie rozwiązanie zostało zastosowane w wielu krajach europejskich. (…) Odpowiednio ukształtowany system zmianowy powinien nie tylko w jak najmniejszym stopniu ingerować w naturalną rytmikę organizmu pracownika, ale również zapewniać mu w ciągu zmian roboczych, dni, tygodni i lat odpowiedni pod względem ilościowym i jakościowym wypoczynek” – czytamy w ekspertyzie. Płynące z niej wnioski będziemy przypominać na www.ozzzzprc.pl w najbliższych tygodniach.
Warto pamiętać, że trzy lata po publikacji ekspertyzy, OZZZPRC, pod patronatem Forum Związków Zawodowych, zorganizowało w Warszawie międzynarodową konferencję naukową nt. Skrócenie czasu pracy jako rekompensata zatrudnienia w porze nocnej. Wzięli w niej udział przedstawiciele nauki z zakresu medycyny pracy reprezentujący Polskę, Holandię i Włochy, a wypracowane podczas konferencji stanowisko trafiło na biurka najważniejszych ośrodków decyzyjnych w Polsce.
